شرح: 1-من حافظه ضعیفى دارم و کارى هم نمىشود کرد! این یک جمله کاملاً بى معناست. شما به سادگى مىتوانید حافظه ضعیف خود را تقویت کنید و کارآیى آن را افزایش دهید؛ همان گونه که ضعف بینایى یا شنوایى خود را با استفاده از عینک یا سمعک اصلاح مىکنید. پس قدم اول این است که شما باید باور کنید که ضعف حافظه، یک بیمارى گذراست و به راحتى قابل علاج و اصلاح است. حالا وقت آن است که دست به کار شوید.
2 -شما حافظهاى بسیار نیرومند دارید! باور نمىکنید؟ آیا مىخواهید این امر را به خودتان ثابت کنید؟ بسیار خوب، سعى کنید چیزى را که قبلاً مىدانستهاید، فراموش کنید؛ امکان ندارد! این طور نیست؟ حافظه شما به شدت مقاومت مىکند و مطمئن باشید که بالاخره این حافظه شماست که برنده مىشود. در یک رویارویى کاملاً مستقیم با حافظه خود، مىتوانید باور کنید که حافظه شما هم قوى و نیرومند است تا براى تقویت بیشتر حافظه، بیش از پیش اعتماد به نفس پیدا کنید.
3 -اولین قدم براى آماده ساختن حافظه، ایجاد یک ارتباط و پیوند و تداعى معانى است. تداعى معانى آگاهانه و کنترل شده، دقیقاً همان حافظه تربیت شده و قابل کنترلى را ایجاد مىکند که شما به دنبال آن هستید.
این پیوند یا اتصال معانى، ممکن است آگاهانه و در اختیار یا نیمه هشیارانه و نیمه آگاهانه باشد. تداعى معانى نیمه آگاهانه، یعنى همان تداعىهاى ناخودآگاهى که در ذهن شما میان کلمات یا حرکات یا تصاویر خاصى با یک خاطره یا معانى دیگر شکل مىگیرد.
اما تداعى معانى آگاهانه که کاملا در کنترل اراده و خواست ماست، همان نیروى اتصالى است که حافظه ما را بیدار و تربیت مىکند؛ پس ارتباط میان معانى برقرار کنید تا حافظهاى نیرومند بدست آورید. مثلاً فرض کنید که مىخواهید معناى کلمه انگلیسى New را به خاطر بسپارید؛ شما در ذهن خود با تکرار کلمه «نیو»، به یاد کلمه نو مىافتید. نو و تازه، معناى کاملاً نزدیک به جدید، یعنى کلمه Newدارد. سپس شما با نام نیو به یاد نو ودر نتیجه به یاد جدید و تازه مىافتید.
4 -یکى از محرکهاى تقویت و تولید کننده جرقه حرکت حافظه، علاقه است. به یاد آوردن چیزهایى که به آنها علاقه داریم، همیشه آسانتر از به خاطر آوردن چیزهایى است که مورد علاقه ما نیستند.
یکى از روان شناسان متخصص حافظه مىگوید: نیروى حافظه، بستگى زیادى به علاقه دارد. او هر روز صبح از کارهایى که مىخواهد انجام دهد، فهرستى ذهنى تهیه مىکند و مىگوید نکته مهم این است که اتصالهاى یاد آورنده ذهنى، مارا مجبور کنند در لحظه مناسب، به آن چیزها علاقهمند شویم.
به عبارت سادهتر، تداعى، باعث ایجاد علاقه مىشود.
براى به خاطر آوردن هر چیز جدید، آن چیز باید با چیز دیگرى مربوط شود که از قبل آن را مىشناسیم یا آن را به راحتى به خاطر مىآوریم.
5 -بعد از این که دو چیز در ذهن ما به هم مربوط شدند، موضوعى که از قبل آن را مىشناسیم، چیز جدید را به یادمان مىآورد انجام چنین کارى آنقدر ادامه مىیابد تا مطلب جدید به صورت اطلاعى در آید که از قبل آن را مىشناسیم و به عبارت سادهتر، در ذهن ما استقرار و استحکام یابد و به راحتى در حافظه ما حضور یابد.
چرا ما به سادگى نقشه ایتالیا را به خاطر مىآوریم؛ اما به دشوارى مىتوانیم شکل سرزمینهاى آلمان یا فنلاند را به یاد آوریم؟ زیرا معلم از کودکى به ما آموخت که ایتالیا شبیه یک چکمه است؛ یعنى شکلى که ما از قبل آن را مىشناختیم.
از قدرت تصویر ذهنى خود بیشتر استفاده کنید! متخصصان فن حافظه مىگویند: هر چه به تصویر درآید، به سادگى به خاطر سپرده مىشود.
6 -وقتى شما فکر مىکنید، تصویر هایى در ذهن شما پدید مىآید. این عمل تصور کردن، تصویر سازى یا تصویرى کردن است. این کارى است که شما هر لحظه و پیوسته انجام مىدهید و هیچ مشکلى درباره آن ندارید.
ارسطو در یکى از کتابهایش مىگوید:
«براى فکر کردن، ما باید با تصویرهایى گفتوگو کنیم که آنها را در ذهن خود مىبینیم. فرض کنید من به شما مىگویم که به صندلى فکر کنید. شما در ذهن خود چه چیزى را مىبینید؟ بدون شک، اولین تصویرى که در ذهن شما ساخته مىشود، یک صندلى است.
شما مىتوانید با پیوند دادن بعضى معانى به بعضى تصاویر قرینه و نزدیک به آن، به حافظه خود در یاد آورى آن معنا کمک کنید؛ مثلاً یادگیرى یک مطلب علمى در کلاس درس با حادثهاى که همان زمان موجب جلب توجه شما شده است، عجین مىگردد و به محض یاد آورى تصویر آن حادثه یا جریان، آن مطلب علمى نیز در ذهن شما حضور مىیابد. بسیارى از این تصاویر جالب را مىتوان به صورت خودآگاه و عامدانه به وجود آورد.
7 -اسپینوزا مىگوید: هر قدر یک چیز قابل فهمتر و روشنتر باشد، آسانتر در حافظه، حفظ و نگه دارى مىشود و بر عکس هر قدر مبهمتر باشد، آسانتر از یاد مىرود.
نتیجه مىگیریم که بهتر است مفاهیم مبهم و مشکل را به اجزاى ساده و قابل فهم تبدیل کنیم و یا تصویر ذهنى ملموسى از آنها بسازیم تا سادهتر در ذهن باقى بمانند و یاد آورى آنها آسانتر گردد.
8 -ما تمایل داریم چیزهاى ساده، ملموس، روزمره و معمولى را فراموش کنیم؛ اما به ندرت چیزهاى منحصر به فرد، خشونتآمیز، غیر معمولى، مضحک و فوق العاده را از یاد مىبریم.
ما مىتوانیم با ایجاد پیوندهاى ذهنى میان اشیا و کلمات، آنها را غیرمعمولى، تمسخرآمیز یا غیر ممکن سازیم تا مثل چسب به هم محکم شوند و در ذهن بمانند.
براى تصویرسازى از کلمات مبهم، از نیروى تخیل و ابتکار خود بهره بگیرید. یک ذره تخیل به اضافه مقدارى ابتکارى، به شما امکان مىدهد تا هر چیزى را تصویرى کنید.. تخیل مىتواند بسیار مهمتر و مفیدتر از اطلاعات باشد. اگر شما تخیل نداشته باشید تا از اطلاعات خود استفاده کنید فایده ذهن و مغز چیست؟
مثلاً براى به خاطر آوردن سورهاى از قرآن کریم که سجده واجب دارند، این گونه خیالپردازى کنید: شبى در حالى که ستاره در آسمان مىدرخشید، پدرم را دیدم که در حال سجده، سوره فصلت را قرائت مىکرد. نام چهار سوره مذکور، در این داستان آمده است: نجم (ستاره)، سجده، فصلت و اقرأ یا علق(قرائت).
9 -خوب مشاهده کردن در تقویت حافظه، کمک بزرگى است. نگاه کردن و دیدن،آسان است؛ اما به دقت و به درستى مشاهده کردن، مهارتى است که باید آن را کسب کنید. حافظه و مشاهده، رابطه نزدیکى با هم دارند و در کنار هم شما را به موفقیت نزدیکتر مىکنند. تفاوت دیدن با مشاهده کردن چیست؟ تفاوت آن است که ما با چشمان خود مىبینیم؛ اما با ذهن خود مشاهده مىکنیم؛ به عبارتى مشاهده کردن، یعنى با ذهن دیدن.
تنها قاعده براى مشاهده کردن خوب و حساس، دقت و توجه است. شما با تمرین آگاهانه یا نا آگاهانه، مىتوانید درست مشاهده کردن را به صورت یک قاعده در آورید و آن گاه که بر اثر کسب این مهارت، از هر معنایى یک تصویر ذهنى دقیق و روشن و همراه با جزئیات در ذهن شما تشکیل شد، متوجه خواهید شد که چقدر در به خاطر آوردن آن توانا هستید و چه حافظه نیرومندى پیدا کردهاید.
10 -اطلاعات، قابلیت اتصال به یکدیگر را دارند و هر اطلاعى را مىتوان به اطلاع دیگر متصل کرد. مهم نیست که اتصال چقدر واضح و روشن یا مبهم و رمز گونه باشد؛ مهم آن است با تمرین در ذهن ما جایگزین شود.
اطلاعات به هم متصل شدهاى که شما زیاد استفاده مىکنید و در مدت کوتاهى به معلومات شما تبدیل مىشوند، فقط به این دلیل است که مورد استفاده قرار گرفتهاند. حال با اطلاعاتى که به طور مرتب مورد استفاده ما نیستند، چه کار کنیم؟ اصلاً نگران نباشید! فقط کافى است چند وقت یک بار آنها را در ذهن مرور کنید. در این صورت، وقتى که به آنها نیاز دارید، آن اطلاعات به یاد شما مىآیند. این کاربرد مرتب است که بر چگونگى نگه دارى اطلاعات در ذهن، نظارت مىکند.
11 -علت فراموشکارى چیست؟ ریشه مشکل فراموشى در کجاست؟ اگر به دقت توجه کنید، مىبینید علت این است که به موقع حضور ذهن نداشتهایم. ذهن ماغایب و در حقیقت در جاى دیگرى بوده است. ما در شرایط معین، کارهایى را انجام مىدهیم که وقتى بعد مىخواهیم آن وضعیت یا کارها را به خاطر آوریم، موفق نمىشویم و این، یعنى فراموشکارى.
براى حل مشکل فراموشکارى، باید مطمئن باشید که در لحظهاى که دارید آن کارهاى معین را انجام مىدهید، ذهن شما حاضر است و غایب نیست. وقتى شما بدون تفکر درباره عملى، آن را نا خود آگاه انجام مىدهید، در واقع آن را در ذهن خود ثبت نمىکنید؛ پس در آینده نیز چیزى را به خاطر نمىآورید. راه حل آن است که آگاهانه عمل کنید و اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافى توجه و حضور ذهن دارید.
12 -چه کار کنیم که مجبور نباشیم یک مطلب را بارها و بارها بخوانیم تا بتوانیم آن را به ذهن بسپاریم و به عبارتى چگونه مىتوانیم حافظه مطالعاتى خود را تقویت کنیم؟ شما باید خوب خواندن (خواندن مؤثر) را یاد بگیرید.
13 -براى تقویت حافظه ناچارید که تمرکز حواس داشته باشید. تمرکز، یعنى توجه و دقت اختصاصى، انحصارى و منحصر به فرد، درباره یک شىء، یک هدف، یا یک موضوع.
شما چگونه مىتوانید تمام توجه و دقت خود را به طور کامل به یک موضوع اختصاص دهید؟ براى رسیدن به این هدف، باید قانون اصلى تمرکز را به کار ببرید؛ خود را درگیر کنید.
چگونه خود را درگیر کنید؟ جواب مهم و طلایى ما این است: سؤال کنید؛ شما با سؤال کردن، شروع به فکر کردن مىکنید. وقتى مطالب را با هدف یافتن پاسخهاى معین براى پرسشهاى معین بخوانید، این امر حافظه شما را در یادگیرى مطالب تقویت مىکند.
14 -براى تقویت حافظه یک دفتر یادداشت تهیه کنید و از مطالبى که معمولاً فراموش مىکنید، فهرستى تهیه کنید.
فهمیدن این که چه مطالبى را فراموش مىکنید، از آن جهت مفید است که مىتوانید براى فراموش نکردن آنها بیشتر تمرکز ایجاد کنید.
مشکل اساسى آن است که ندانید چه مطالبى را فراموش مىکنید.
این روش فایده بزرگ دیگرى هم دارد. شما وقتى فهرستى از فراموش کارىهاى خود تهیه مىکنید، خود را هم متقاعد مىسازید که حافظه شما چندان هم خراب نیست و فقط در موارد محدودى که فهرست آن را در اختیار دارید، دچار مشکل هستید و تازه مىفهمید که بسیارى از موارد هم راه حل هایى بسیار ساده و آسان دارند و در واقع شما از دو جهت مشکل خود را کوچکتر مىکنید.
15 -مطالبى را که ممکن است فراموش کنید، به صورت سؤال در آورید و در طول امروز چندین بار آن سؤال را خود بپرسید. اغلب مسائل، با ایجاد سؤال در ذهن شما حک مىشوند و تصویر سؤال، نا خود آگاه با تصویر پاسخ آن، حالت تداعى پیدا مىکنند؛ اما احتمالاً سؤالاتى هستند که با این روش به آسانى پاسخ آنها را به خاطر نمىآورید و باید توجه و دقت خاصى به خرج دهید و از روشهاى دیگرى نیز استفاده کنید.
16 -براى تقویت حافظه خود مىتوانید از دیگران بخواهید که سؤالاتى را که احتمالاً پاسخ آنها را فراموش مىکنید، از شما بپرسند. با تکرار این تمرین، شما بر نقاط ضعف حافظه خود تسلط پیدا مىکنید و فرا مىگیرید که همیشه آماده پاسخ به هر سؤالى باشید و در نتیجه ذهن شما مطلب مورد نظر را به صورت آماده باش نگه مىدارد تا آرام آرام آن مطلب به دانستههاى ناب و دائم شما اضافه گردد.
فرقى نمىکند که چه کسى آن سؤالات را از شما مىپرسد؛ خود شما خوب مىفهمید که چه وقت خوب و کامل پاسخ دادهاید و چه وقت پاسخ را از خود ساختهاید؛ پس خود را فریب ندهید.
17 -یک روش مؤثر دیگر براى تقویت حافظه آن است که از متدهاى کمکى استفاده کنید. شما مىتوانید از قلم و کاغذ یارى بجویید و مفاهیم، ارقام یا مطالبى را که در حفظ آنها مشکل دارید، بر روى کارتهاى کوچکى بنویسید و هر روز چند دقیقه را صرف باز نویسى فهرستها نمایید. دقت کنید که کدام مطلب را به خاطر دارید و کدام را هنوز فراموش مىکنید. فهرست جدید دیگرى از مطالبى که بیشتر فراموش مىکنید، تهیه کنید و دوباره آنها را تمرین کنید.
وقتى بدانید چه مطالبى را فراموش کردهاید، به راحتى مىتوانید در جهت حفظ آن اقدام کنید. هر چه بیشتر مطلب مهم را فراموش کرده باشید، کمتر احتمال دارد که مجدداً آنها را فراموش کنید. این را بدانید که به خاطر سپردن مطلبى به دفعات در حافظه، مؤثرتر است از این که آن مطلب یک بار و در موقعیتى خاص در ذهن شما جاى گرفته باشد.
18 -یک مطلب مهم در افزایش کارآیى حافظه آن است که بدانید دقیقاً چه مطلبى را باید به خاطر بسپارید. فهرستى از نکاتى که باید همیشه در ذهن آماده داشته باشید، تهیه کنید تا به سؤالات مربوطه به طور موفقیتآمیز و سریع پاسخ بگویید و از تکرار مطالبى را که نیازى به یادآورى مداوم و همیشگى آنها ندارید، پرهیز کنید تا ذهن خود را بیهوده خسته نکنید. مردم وقت زیادى صرف یادگیرى مطالبى مىکنند که به طور منطقى از آنها انتظار نمىرود که به خاطر داشته باشند.
همیشه از خود بپرسید که آیا لازم است این مطلب را به خاطر بسپارم یا اگر بتوانم در مواقع لزوم از آن استفاده کنم، کافى است؟
19 -از صدر المتألهین نقل مىکنند که مىگفت: تعقل و تعلق هرگز یک جا جمع نمىشوند. او داستانى را درباره یکى از دوستانش نقل مىکند که حافظهاى بسیار قوى داشت و در یادآورى علوم کلى و سنگین بسیار توانا بود؛ اما طى حادثهاى جذب مادیات شد و تعلقات مادى و دنیایى چنان توجه او را به خود جلب کرد که قدرت سرشار حافظه خود را آرام آرام از دست داد؛ به گونهاى که در سادهترین مسائل تعقلى در مىماند.
به عقیده ملاصدرا، هر چه مشغلههاى فکرى و تعلقات دنیایى و افکار حاشیهاى از ذهن آدمى دور شود، قدرت تمرکز بر مطالب خاص و توانایى به حافظه سپارى آن چه شایسته و ارزشمند است، بیشتر مىشود.
20 -بنابر آموزههاى اسلامى نیز راهکارهایى براى تقویت حافظه وجود دارد:
1. پرخورى نوعى حماقت را به همراه مىآورد و قواى عقلى را ضعیف مىکند و کم خورى یکى از راههاى زیاد شدن حافظه است.
2. زیاده از حد آب خوردن و بدون احساس نیاز آب نوشیدن، موجب کندى ذهن مىشود.
3. مسواک زدن منظم، حافظه را زیاد مىکند و بى توجهى نسبت به بهداشت دهان و دندان، موجب بروز حالات و امراضى مىگردد که فراموشى و کند ذهنى ایجاد مىنماید.
4. شستوشوى بینى یا استنشاق آب، یکى از راههاى تقویت و گشایش حافظه است. بدیهى است که اصلاح وضعیت تنفسى و رسیدن اکسیژن کافى به مغز، قدرت قواى ذهنى را افزایش مىدهد.
5. حجامت در محل متعارف آن یعنى میان دو کتف، یکى از عوامل افزایش حافظه است و علاوه برآن، بر عقل نیز مىافزاید. جالب است که میان افزایش تحرک و قدرت جابه جایى اجزاى خون که با حجامت و فصد حاصل مىگردد با خون رسانى صحیح و آسان به کوچکترین عروق مغزى، رابطه نزدیکى وجود دارد. 6. خواب کوتاه قبل از نهار (قیلوله) از عوامل تقویت حافظه و ترک آن از عوامل فراموشى شمرده شده است.
7. مویز، کندر، سیب، انار، به، سرکه، بادام و پسته، پیاز و سیر، شیر گوسفند و فلفل سیاه براى تقویت حافظه، مفید هستند.
نتیجه
چیزى به نام حافظه ضعیف وجود ندارد. حافظهها دو نوعند؛ تربیت شده و تربیت نشده.. فقط باید بدانیم که ما کدام یک از این دو نوع حافظه را داریم و در صورت نیاز براى تربیت و پرورش حافظه خود اقدام اساسى کنیم. روشهاى تقویت حافظه فراوانند و شاید بسیارى از آنها از حوصله این بحث خارج باشد و شاید هم اغلب راهکارها به تمرین و ممارست ختم شود که کارى عملى است و نه تئورى.
آن چه ما قصد بیان آن را داریم تلنگرى به ذهنهاى تسلیم شدهاى است که گمان مىکنند هرگز نخواهند توانست طلسم فراموش کارى خود را بشکنند. آنها باید بدانند که براى داشتن یک حافظه قوى و نیرومند، لازم است زحمت بکشند و با روشهاى علمى و مجرب، از سرمایه وجودى خود استفاده کنند.
به قول نیکلاس راو: «حافظه، گنجینهاى است که اگر مىخواهیم از آن به قدر نیاز یارى بگیریم، باید به آن بها بدهیم و برایش سرمایه گذارى کنیم.»
چهارشنبه 93 تیر 25 , ساعت 3:44 عصر
نوشته شده توسط محمود | نظرات دیگران [ نظر]
